Мінскі абласны клінічны шпіталь інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны імя П. М. Машэрава — унікальная ўстанова. У яго сценах на працягу дзесяцігоддзяў лячыліся нашы ветэраны, і гэтыя сцены, напэўна, ведаюць больш, чым напісана ў кнігах. Калі б яны маглі расказаць…
Для мяне гэты шпіталь звязаны з асабістай гісторыяй. Я бывала тут у мінулым стагоддзі, калі мой дзед, інвалід вайны, ардэнаносец, раз на год прыязджаў сюды лячыцца. Памятаю, з якой радасцю ён чакаў сваёй чаргі. Для дзеда гэта быў не проста шпіталь, дзе можна паправіць здароўе, а месца сілы. Тады тут было шмат ветэранаў, у палатах віселі іх пінжакі з медальнымі і ордэнскімі планкамі. У некаторых, як у майго дзеда, падчас адпачынку побач з ложкам акуратна ляжалі просценькія пратэзы…
Гэтыя ўспаміны накрылі мяне, калі праз шмат гадоў я зноў трапіла ў шпіталь. Цяпер тут усё па-іншаму. Мяне чакала прыемная сустрэча са старшымі медсёстрамі пяці новых аддзяленняў, і мы павінны былі гаварыць не пра мінулае, а пра будучыню. Але мае суразмоўніцы мяне ашаламілі: высветлілася, што ўсе яны працуюць у шпіталі з канца 1980-х — сярэдзіны 1990-х гадоў! Магчыма, яны нават ведалі майго дзеда і гэта пра іх ён ласкава казаў «сястрычкі».
Мы толькі адзначылі 9 Мая, і далёкая гісторыя кружыць мне галаву. Гэтыя маладыя прыгожыя жанчыны дапамагалі ветэранам Вялікай Айчыннай палегчыць іх старасць, атулялі ўвагай і клопатам, лячылі лекамі і словамі. Вядома, той досвед не прайшоў дарма. Традыцыі міласэрнасці, закладзеныя шмат гадоў таму (шпіталь створаны ў глыбокім тыле ў 1943 годзе для лячэння параненых), тут беражліва захоўваюць і перадаюць новым пакаленням медыцынскіх сясцёр.
«Пацыенты ўжо іншыя, але мы ўсё тыя ж»
Жыццё ідзе, і сёння шпіталь значна змяніўся. Цяпер на яго базе дзейнічае Рэспубліканскі геранталагічны цэнтр (актыўнага даўгалецця). А ў верасні мінулага года тут з’явілася пяць аддзяленняў для аказання спецыялізаванай медыцынскай дапамогі жыхарам Міншчыны (у структуру шпіталя перайшлі некаторыя стацыянарныя аддзяленні абласной клінічнай бальніцы, а таксама створаны новыя падраздзяленні).
Наталля Цуба, старшая медсястра пульманалагічнага аддзялення, выдатнік аховы здароўя:
Вядома, спецыфіка нашай працы змянілася, цяпер у нас іншыя пацыенты, але мы ўсё тыя ж. Мы прыйшлі сюды працаваць шмат гадоў таму, разумеючы, што тут асаблівыя пацыенты — ветэраны, і ад нас патрабуецца не толькі высокі прафесіяналізм, але і міласэрнасць, душэўная чуласць. Да іх нельга зайсці, проста даць таблетку, зрабіць укол і сысці. Людзі павінны адчуваць увагу да сябе.
Калі мы былі маладымі, нашы калегі з іншых бальніц часта пыталіся, як нам працуецца са старымі. Многім чамусьці здавалася, што пажылыя пацыенты дакучлівыя, капрызлівыя. А нам выдатна працавалася і працуецца! Мы ўвабралі ў сябе шпітальныя традыцыі, калі трэба ўсё паспець і пры гэтым надаць увагу кожнаму пацыенту.
Усе мае суразмоўніцы прыйшлі працаваць у шпіталь адразу пасля атрымання дыплома і вучыліся ў больш дасведчаных медсясцёр. А тыя заспелі ветэранаў яшчэ зусім маладымі, прыгожымі, моцнымі. Для іх франтавікі і партызаны былі не проста пацыенты. Гэта былі героі. І стаўленне да іх было адпаведнае — захапленне і шанаванне.
Таццяна Сінюкевіч, старшая медсястра кардыялагічнага аддзялення, выдатнік аховы здароўя:
Маладым медсёстрам, якія прыходзяць да нас па размеркаванні, мы стараемся перадаць лепшыя шпітальныя традыцыі. Самае галоўнае — уважліва слухаць і чуць. І ставіцца да пацыента так, як табе хочацца, каб ставіліся да тваіх самых блізкіх людзей. Кожны чалавек заслугоўвае спагады і добрага абыходжання.
Жанна Палітыка, старшая медсястра эндакрыналагічнага аддзялення, выдатнік аховы здароўя:
Заўсёды звяртаем увагу маладых на тое, як працуюць дасведчаныя супрацоўнікі. Вядома, усім трэба вучыцца цярпенню. Гэта важна ў рабоце з любымі пацыентамі, у гадах яны ці маладыя. Людзі, калі хварэюць, — яны ж усе як дзеці. Кожнага трэба ахінуць клопатам і любоўю.
Сёння шпіталь інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны больш падобны на звычайную грама-дзянскую клініку. Але калектыў, які фарміраваўся ў часы, калі тут лячылі ветэранаў, адрозніваецца.
Сняжана Купрэйчык, старшая медсястра алергалагічнага аддзялення:
Мы прывыклі гутарыць са сваімі пацыентамі, дзесьці пашкадаваць, дзесьці падтрымаць. Ім становіцца лягчэй. У свеце шмат самоты і журбы, і мы дакладна ведаем, што добрае слова часам нават больш моцнае, чым таблетка.
Строгія, але добрыя
Мае суразмоўніцы кажуць, што ў шпіталі практычна няма цякучкі кадраў. Калі людзі сыходзяць, то пераважна па прычыне пераезду або ў сувязі з выхадам на пенсію.
Вольга Мінкевіч, старшая медсястра аддзялення паліятыўнай дапамогі:
Тыя, хто з’ехаў, потым яшчэ доўга нам тэлефануюць, прыходзяць у госці, калі прыязджаюць у Бараўляны, і прызнаюцца, што ў шпіталі яны як дома. У нас тут вельмі прыязная атмасфера.
Дарэчы, гэтае аддзяленне было адкрыта яшчэ ў 2017 годзе. Персанал ажыццяўляе догляд за пацыентамі на позняй стадыі невылечных захворванняў. Таксама тут працуе адзіны ў краіне цэнтр дапамогі ахвярам дарожнатранспартных здарэнняў.
«Дапамагчы пацыенту захаваць годнасць перад абліччам хваробы — вось самы вялікі падарунак, які можа зрабіць пацыенту медсястра», — напісала ў кнізе «Мова міласэрнасці. Успаміны медсястры» брытанская пісьменніца Крысці Уотсан.
І гэтую вельмі цяжкую, энергазатратную, але высакародную працу з дня ў дзень робіць каманда Вольгі Уладзіміраўны. Персанал не толькі дапамагае паліятыўным пацыентам, але і мае зносіны з іх сваякамі, аказваючы ім псіхалагічную падтрымку.
Ва ўсіх аддзяленнях шпіталя — ідэальны парадак. Цікаўлюся, наколькі строгія старшыя медыцынскія сёстры.
Жанна Палітыка:
Вядома, часам даводзіцца запрасіць да сябе супрацоўніцу, каб паўшчуваць. Але ніколі, ні пры якіх абставінах старшая медсястра не будзе выгаворваць чалавеку пры ўсіх. Толькі сам насам. Кожны мае права на памылку і тым больш на тое, каб з гонарам выправіцца.
Некалі было баяцца
Больш за два гады шпіталь працаваў у цяжкіх ковідных умовах. Здавалася б, мірны час, але ўсім супрацоўнікам хапіла экстрыму.
Наталля Цуба:
Мы былі ў ліку першых, хто перайшоў на асаблівы рэжым працы. Пацыенты сталі паступаць да нас 28 лютага 2020 года а 7-й раніцы, і я выбірала каманду, хто не спалохаецца і пойдзе ў чырвоную зону. Калі шчыра, было страшна тэлефанаваць людзям, я баялася адмовы. Вядома, многае яшчэ было невядома, але ніхто з нашых не адмовіўся.
Таццяна Сінюкевіч:
Асабліва цяжка было напачатку. Усе нас сцерагліся, ведаючы, што мы працуем у чырвонай зоне, толькі здалёку махалі рукой. Пацыенты таксама паводзілі сябе па-рознаму, у некаторых здараліся істэрыкі. Даводзілася не толькі лячыць, але і супакойваць. У нас былі розныя, у тым ліку вельмі ўзроставыя пацыенты. Памятаю, як мы ганарыліся, выпісваючы 100-гадовага дзядулю, які ачуняў і самастойна паехаў дадому.
Пытаюся, а старшым медыцынскім сёстрам было страшна?
— Не было калі баяцца, — адказваюць жанчыны. — Проста ішлі і працавалі. З часам уцягнуліся, і касцюм, які спачатку перашкаджаў, стаў для нас родным, як другая скура.
А сілы яны знаходзяць у творчасці
Мае гераіні ўпэўнены, галоўнае — добрая атмасфера ў калектыве і ўзаемадапамога. Калі ёсць разуменне і падтрымка з боку калег, можна адужаць любую працу. А дадатковую энергію яны чэрпаюць у творчасці.
Жанна Палітыка, напрыклад, шые лялькі. Ёй заўсёды падабалася рукадзельнічаць, але асабліва яна захапілася шыццём у перыяд пандэміі.
Жанна Палітыка:
Гэта была мая псіхалагічная разгрузка. Сям’я разумела, як моцна я стамляюся, і мяне максімальна вызвалілі ад хатніх спраў. Я прыходзіла дадому, даставала швейную машынку і пачынала ствараць. Праз яркія колеры, прыгожыя вобразы выказвала назапашаныя за дзень эмоцыі. Пару гадзін папрацую, разняволюся — і можна ісці займацца астатнімі справамі.
Наталля Цуба стварае вельмі прыгожыя вырабы з бісеру.
Наталля Цуба:
Калі пачалася пандэмія, мая дачка хадзіла ў першы клас. Дадому я прыходзіла позна, і, вядома, яна вельмі перажывала за мяне, баялася, каб я не захварэла. І тады мы разам пачалі плесці з бісеру — спачатку простыя ўпрыгажэнні, а потым кампазіцыі з кветак, дрэвы. Гэта была наша псіхатэрапія.
Вольга Мінкевіч цудоўна вяжа пруткамі і гаплікам. У шпіталі часта праводзяцца дабрачынныя кірмашы, і старшыя медсёстры таксама прапануюць свае вырабы. Швэдры, шалі, шапачкі, звязаныя Вольгай Уладзіміраўнай, заўсёды карыстаюцца вялікім попытам. Усе сродкі ад нядаўняга продажу рэчаў пайшлі на дабудаванне шпітальнага храма.
Таццяна Сінюкевіч:
А мы танцуем.
Яна ініцыятар і арганізатар усіх танцавальных мерапрыемстваў у шпіталі. І сёлета да 9 Мая пад яе кіраўніцтвам супрацоўнікі падрыхтавалі «вальс Перамогі» з невялікай рэканструкцыяй. У даковідныя часы ў шпіталі быў нават свой танцавальны калектыў, удзельнікі самі шылі касцюмы, удзельнічалі ў конкурсах, займалі прызавыя месцы. У сувязі з пандэміяй, а потым рэканструкцыяй клінікі часу на танцы стала менш, але Таццяна Якаўлеўна ўсё роўна тры разы на тыдзень ходзіць на танцавальны фітнес.
Сняжана Купрэйчык — маці трох сыноў. А яшчэ веласіпедыстка, байдарачніца, актыўны арганізатар і ўдзельнік усіх спартыўных мерапрыемстваў.
Сняжана Купрэйчык:
Часам разам з Наталляй Цуба сядаем на ровары і едзем на Курган Славы — туды і назад каля 40 км. Абавязкова падымаемся па лесвіцы на самы верх. Глядзім на прыгажосць вакол — і ўсю стомленасць як рукой здымае.
Усе мае суразмоўніцы — бараўлянскія. І ў кожнай ёсць свой сад — яшчэ адна крыніца іх энергіі. Зараз квітнее яблыневы сад і ў Мінскім абласным клінічным шпіталі інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны імя П. М. Машэрава. Для супрацоўнікаў, якія шмат гадоў працавалі сярод ветэранаў, май — асаблівы месяц. І хай усё абнаўляецца — гэта дыялектыка жыцця. Але яркі май будзе зноў і зноў вяртаць у тыя далёкія часы, калі пацыенты насілі пінжакі з ордэнскімі планкамі і радаваліся квітнеючаму саду як найлепшаму падарунку на Зямлі.
Валянціна Курсевіч, галоўны ўрач Мінскага абласнога клінічнага шпіталя інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны імя П. М. Машэрава:
Сёлета шпіталю споўніцца 80 гадоў. Ужо амаль не засталося ветэранаў той вайны, але наш калектыў захоўвае традыцыі міласэрнасці, чуласці і ўвагі да чужога болю. Так было з самага пачатку, калі тут лячылі параненых байцоў, гэта адзначаюць і нашы сённяшнія пацыенты.
У барацьбе з пандэміяй нам давялося пераадолець вялікі шлях, гэта была сапраўдная мабілізацыя. І, вядома, вельмі шмат працы ўзялі на сябе медыцынскія сёстры. Нізкі ім паклон…
Мінулай восенню на базе шпіталя былі адкрыты спецыялізаваныя аддзяленні для жыхароў Мінскай вобласці: эндакрыналагічнае, кардыялагічнае, пульманалагічнае, алергалагічнае і неўралагічнае № 1. Старшымі медыцынскімі сёстрамі ў іх прызначаны нашы дасведчаныя супрацоўніцы, якія даўно працуюць у шпіталі.
Сёння яны не проста прафесійна выконваюць свае абавязкі, а ўдзельнічаюць у фарміраванні новых падраздзяленняў, больш за тое — ствараюць калектывы. Гэта вельмі важна. Бо ад прафесіяналізму старшай медсястры, яе ўмення знайсці агульную мову з падначаленымі (паставымі, працэдурнымі медсёстрамі, сястрой-гаспадыняй, малодшым медперсаналам), умення згуртаваць вакол сябе каманду аднадумцаў залежыць мікраклімат у аддзяленні.
У нас не бывае дробязяў, і як тэатр пачынаецца з гардэроба, так і аддзяленне пачынаецца з першых крокаў у ім. Як пацыента сустрэлі на пасту, аформілі, вызначылі ў палату, як да яго паставіліся медсёстры і санітаркі — усё гэта фарміруе стаўленне не толькі да канкрэтнага аддзялення, але і да клінікі ў цэлым. І тут складана пераацаніць ролю старшай медыцынскай сястры.
Калі ў аддзяленнях добрая дзелавая атмасфера, ёсць паразуменне, узаемадапамога, узаемапавага — усё гэта маштабіруецца і станоўча адбіваецца на працы ўсёй клінікі. І калі нашы пацыенты пішуць падзякі санітаркам, медыцынскім сёстрам, урачам, я ведаю, што гэта наша агульная заслуга. Кожны ўкладвае жменьку сваёй працы, каб стварыць спрыяльны фон, дзе супрацоўнікам хочацца дапамагаць, а пацыентам — лячыцца з усведамленнем клопату пра сябе.